"Jane Eyre" 2011

"Dziwne losy Jane Eyre" Charlotte Bronte to jedna z tych książek, które leżą w mojej biblioteczce na honorowym miejscu. Ukochana, zaczytana - gdy mój wzrok zawędruje na jej okładkę uśmiecham się z rozrzewnieniem. Przypomina mi się wówczas czas, gdy jeszcze nie znałam Jane i pana Rochestera, gdy po raz pierwszy sięgnęłam po niepozorną książeczkę w zielonej okładce i nie mogłam się od niej oderwać do świtu. To również jedna z tych książek, której kolejne ekranizacje wzbudzają we mnie zniecierpliwienie - po cóż przekładać na język filmu coś, co jest doskonałe same w sobie, co pobudza wyobraźnię bardziej, niż jakikolwiek obraz. Czy gotycka powieść z XIX wieku może na ekranie wyglądać wiarygodnie? Reżyser musiałby mieć tę wrażliwość, której brakuje większości współczesnych ludzi, przy tym w tym wypadku potrzebny jest talent do przetworzenia obrazu tak, by nie wyglądał nowocześnie, by miał w sobie klimat, nostalgię, tajemnicę, grozę... 

Na szczęście najnowszy film, który powstał na podstawie powieści Charlotte (nie dziwcie się, że jesteśmy po imieniu - siostry Brontë i ja jesteśmy od dawna przyjaciółkami) nie zawiódł moich oczekiwań. Oczarował mnie, zachwycił i rozkochał w sobie. Mimo tego, że "Jane Eyre" na ekranach pojawiała się już w kilkunastu odsłonach, to ten film jest świeży i specyficznie urokliwy. Zdążyłam obejrzeć go już kilka razy i na pewno na tym się nie skończy. Podobnie było z ekranizacją "Wichrowych Wzgórz" w reżyserii Petera Kosminsky'ego (minęło już dwadzieścia lat - ależ ten czas leci). Przepiękna muzyka, przytłumione, rozmyte kolory, spokojny montaż i genialna gra Ralpha Fiennesa sprawiły, że książka, której nie byłam w stanie wyobrazić sobie na ekranie zaczęła dla mnie żyć drugim życiem. Teraz także "Dziwne losy Jane Eyre" podzieliły się na dwa arcydzieła - słowa i obrazu. 

Cary Fukunaga zachował wiernie wszystkie wątki powieści, a to dla mnie, sceptycznie patrzącej na wszelkie zmiany oryginału, jest bardzo ważne i stanowi jedno z podstawowych kryteriów oceny. Przy tym udało mu się znaleźć aktorów, którzy nie wyglądają wcale pięknie, nie są idolami nastolatek, ale czarują talentem. Michael Fassbender i Mia Wasikowska stali się swoimi bohaterami pod każdym względem - ona powściągliwa, dojrzewająca, spokojna aż do przesady, ale odważna i pełna ukrytych pasji; on wściekły na cały świat, nieokrzesany, mroczny, o oczach przepełnionych rozpaczą, tęsknotą i pragnieniem miłości. Wspaniale oddali dwie rozdarte dusze, które zarówno przyciąga do siebie jak i odpycha straszliwy ciężar tajemnicy. 

Książka to opowieść o barierach klasowych, o normach moralnych odbierających kobietom prawo do normalnego życia, o dojrzewaniu w wiktoriańskiej Anglii. Romans jest tam na dalszym planie - odwrotnie jest w przypadku filmu, ale, o dziwo, wcale mi to nie przeszkadza. Miłość Jane i Rochestera jest przedstawiona w taki sposób, że rozdziera serce, zapiera dech w piersiach i wyciska łzy nawet najbardziej opornych. Walka spojrzeń między Mią a Michaelem jest porażająca. Dumny arystokrata broni się przed uczuciem do guwernantki, jego gesty i słowa przeczą temu, co widać w jego oczach. Jane, mimo iż fizycznie jest przyciągana niczym magnes do swojego pracodawcy, to jednak jej wyzywający wzrok każe Rochesterowi trzymać się na dystans. Niektórzy zarzucają odtwórczyni głównej roli brak mimiki i ekspresji - ja widzę w niej idealne odwzorowanie postaci Jane Eyre, widzę w jej oczach wyniszczającą walkę o własną godność, rozpaczliwą próbę zachowania dystansu i szacunku do samej siebie.

Mroczne korytarze, puste pola otaczające zamek, wiatr szalejący po wrzosowiskach - klimat filmu sprawia, że po kręgosłupie przechodzą mi dreszcze, a tęsknota za dawnymi czasami i magią świata spokojnego, powolnego i tajemniczego nabiera mocy.