Philippa Gregory "Odmieniec"

"Siedemnastoletnia Izolda zostaje zamknięta w klasztorze, aby nie mogła dochodzić swoich praw do spadku po zmarłym ojcu. Kiedy zakonnice, nad którymi sprawuje pieczę jako przełożona, zaczynają lunatykować i zdradzać oznaki obłędu, do opactwa Lucretili przybywa młody nowicjusz Luca Vero, by na polecenie samego papieża wyjaśnić sprawę. Luca i Izolda, zmuszeni stawić czoło największym lękom świata średniowiecznego – czarnej magii, wilkołakom, szaleństwu – rozpoczynają poszukiwania prawdy, swojego przeznaczenia, a także miłości."

Rok 1453 to data, której nie sposób nie pamiętać. Na wiele sposobów zapisał się w historii Europy. Dla Anglików i Francuzów oznacza przede wszystkim koniec wojny, którą toczyli ze sobą przez sto lat walcząc głównie o prawo do korony francuskiej (spore uproszczenie, ale jest to temat-rzeka, więc w szczegóły wdam się kiedy indziej). Reszta kontynentu stanęła wówczas przed groźbą bezpośredniego zagrożenia ze strony islamu, ponieważ nagle przestało istnieć 1000-letnie cesarstwo wschodniorzymskie. Wojska osmańskie wkroczyły do Konstantynopola do reszty podbijając Bizancjum, wówczas już słabe i maleńkie, ale jednak w pewnym stopniu stojące na drodze państwu tureckiemu. Tak więc jest to jedna z dat kończących średniowiecze. Jest to także rok, w którym toczy się akcja "Odmieńca", pierwszego tomu cyklu "Zakon Ciemności".

Philippa Gregory jest historykiem. Napisała wiele powieści, których akcja toczy się na przestrzeni wielu lat i kilku epok - głównie średniowiecza i renesansu. To znakomite książki, a większość z nich powstała na bazie życiorysów postaci autentycznych. Są one pełne wiedzy, a fikcja, którą zawierają, ma mocne podłoże w faktach - insynuacje autorki dotyczące słów i uczuć bohaterów oraz białych plam w historii są prawdopodobne i na pewno nie można zarzucić im przesadnego fantazjowania.


W "Odmieńcu" nie występują postaci znane z podręczników, nie znaczy to jednak, że biorąc go do ręki otrzymamy baśń, której akcja toczy się w wymyślonym świecie pełnym fantastycznych stworów. W tym przypadku autorka puściła wodze wyobraźni i w ramach relaksu napisała powieść dla młodzieży pełną przygód, zagadek i tajemnic do rozwiązania, ale jednocześnie oczarowującą obrazem średniowiecza przedstawionego tak ciekawie i wiarygodnie, że nie sposób się od niego oderwać.

Nie powiem - byłam sceptyczna, gdy usłyszałam o młodym nowicjuszu, jeszcze młodszej dziewczynie siłą zmuszonej do wstąpienia do zakonu, a już w ogóle zwątpiłam, gdy na końcu zamajaczyło mi słowo "miłość". Po raz kolejny Abelard i Heloiza, czy ki diabeł? Bałam się, czy aby jedna z moich ulubionych pisarek nie postanowiła pójść w kierunku, w którym za nią nie podążę (przejadły mi się młodzieżówki fantastyczne - jak dotąd niewiele wśród nich czegoś naprawdę wartego uwagi) i spreparować nie wymagającą myślenia romantyczną opowiastkę o zakazanym romansie. Dodatkowo moje obawy potęgował tytuł serii, który sugeruje coś z lekka wampirycznego (ostatnimi czasy można się tego spodziewać na każdym kroku).

Wilkołak, Lucas Cranach Starszy, 1512

Całe szczęście, że czarny scenariusz, który zakładałam nie sprawdził się. Ktoś, kto wkłada tę książkę na półkę z fantastyką mija się z prawdą mając zapewne na celu zachęcenie młodych ludzi, którzy zwykle na książce historycznej oka nie zawieszą. Jest to mylące i obawiam się, że w efekcie sporo czytelników, którzy baśni nie lubią będą omijać "Odmieńca" z daleka - zupełnie niesłusznie.

Gregory zaczerpnęła pomysł z opowieści o Zakonie Smoka, który powstał w XV wieku na Węgrzech po to, by bronić rubieży Europy przed niewiernymi. Należeli do niego wielcy władcy, m.in. Władysław Jagiełło. Niektórzy kojarzą go zapewne z historii o księciu wołoskim Vladzie Palowniku zwanym Draculą, czyli Synem Smoka (nie mogę tutaj nie polecić Wam rewelacyjnej powieści o nim "Wład Palownik. Prawdziwa historia Drakuli" C.C.Humphreys'a - mocna rzecz, tak odmalowująca średniowiecze, że szczęka opada). Zakon Ciemności (mimo wszystko uważam tę nazwę za trochę niefortunną) ma na celu tropienie tajemnic i herezji świata wieków średnich, wyjaśnianie ich, karanie winnych oraz uwalnianie tych, którzy na potępienie nie zasługują. Instytucja podobna do inkwizycji, jednak bardziej kierująca się rozumem niż ślepą wiarą w czarownice, diabły i wilkołaki.

Rekonstrukcja symbolu Zakonu Smoka

Luca to młody człowiek, który w chwili, gdy go poznajemy, ociera się o śmierć w wyniku oskarżenia o herezję. W rodzinnej wiosce uznawany był za odmieńca, ponieważ różnił się od innych umiłowaniem wiedzy, umiejętnością czytania i pisania. Został nowicjuszem w klasztorze, w którym przechowywana jest relikwia - gwóźdź z Krzyża Pańskiego. Drogą dedukcji i eliminacji chłopak dochodzi do wniosku, że święty przedmiot nie może być autentyczny. Niechby sobie czytał, liczył i snuł domysły, ale nikomu nie powinien o nich mówić. Uczciwość kazała mu udać się ze swoją wiedzą do opata, nic dziwnego, że szybko znalazł się w tarapatach. Jednak wszystko dobre, co się dobrze kończy - z problemu wybawia go tajemniczy przywódca jeszcze bardziej tajemniczego zakonu, który oczarowany mądrością i rozsądkiem nowicjusza powierza mu zadanie podróżowania po Włoszech (chyba zapomniałam napisać, że tam właśnie toczy się akcja powieści) i wynajdywania tego, czego lęka się współczesny mu świat.

Luca zabiera nas w podróż po średniowiecznym świecie, w którym wiara w nadprzyrodzone zjawiska zupełnie zdominowała zdrowy rozsądek (zainteresowanym tematem polecam dobry film "Czarna śmierć" z Seanem Beanem). Zakonnice doświadczające wizji i stygmatów, wilkołak pojmany przez przerażonych wieśniaków - młody inkwizytor nie zakłada, że wszystko jest oszustwem, wierzy w cuda i potwory, niemniej jednak podchodzi do nich ze sceptycyzmem człowiek oświeconego. Spotyka na swojej drodze kobietę - nieuniknione:) - jednak szumne zapowiedzi miłości póki co nie mają odzwierciedlenia w powieści. Rodzące się między bohaterami zalążki uczucia są ukazane z wyczuciem i delikatnością, bez nachalności - mam nadzieję, że tak pozostanie i kolejne tomy nadal będą się skupiać na wątku społeczno-historycznym.

Głęboko zakorzenione przesądy, sposób traktowania kobiet, walka o władzę, prokurowanie relikwii w celu osiągnięcia jak największych korzyści finansowych, życie w społeczeństwie klasowym - to świat, który Philippa Gregory odmalowuje w tej pełnej pasji, wciągającej powieści. Żałuję, że nie poświęciła jej więcej czasu, że nie rozwinęła wątków i nie pogłębiła opisów, gdyż wówczas byłoby to dzieło zachwycające. Postanowiła, że stworzy cykl, który nie będzie młodego czytelnika zanudzał stronicami pełnymi deskrypcji i dygresji (ja bym nie pogardziła, ale trudno, nie jestem pępkiem świata), ale wciągnie go w świat przygód, tajemnic i zagadek jednocześnie ucząc go o tym, jak wyglądało życie człowieka pod koniec XV wieku.

 Wydawnictwo: Egmont
Rok wydania: 2013
Ilość stron: 287 s.
Oprawa: miękka
ISBN: 978-83-237-5709-2