Kate Alcott "Ocalone z Titanica"

"Wszyscy znamy historię zatonięcia Titanica. Ale co zdarzyło się później? Ta wspaniała opowieść odsłania kulisy życia po katastrofie, które stało się udziałem dzielnej młodej dziewczyny, pragnącej w Ameryce zacząć nowe życie w fascynującym ją świecie wielkiej mody.

Tess, ambitna krawcowa, zostaje zatrudniona przez słynną projektantkę, lady Lucile Duff-Gordon, jako jej osobista pokojówka na czas fatalnego rejsu Titanica. Na pokładzie statku Tess wpada w oko dwóm mężczyznom: sympatycznemu marynarzowi i pewnemu tajemniczemu milionerowi z Chicago. Niestety, czwartej nocy podróży dochodzi do katastrofy. Wśród chaosu, pod wpływem rozpaczliwych nalegań dwóch konkurentów, Tess udaje się przeżyć. Marynarz również ratuje się z katastrofy, ale staje się świadkiem budzącego wątpliwości postępowania lady Duff-Gordon podczas tragedii. Inni - włącznie z milionerem - nie mają tyle szczęścia. Po dotarciu ocalałych z katastrofy Titanica na ląd, zaczynają krążyć związane z nimi plotki, a burza medialna, która się rozpętuje, nie pozwala wrócić im do normalnego życia..."

Sięgnęłam po tę powieść, ponieważ jej autorka jest dziennikarką polityczną - uznałam, że mogło pomóc jej to lepiej zagłębić się w źródła i wyciągnąć z nich to, co ważne oraz ciekawe. Nie omieszkałam zajrzeć najpierw do posłowia, żeby dowiedzieć się, ile na kartach książki znajdę prawdy historycznej, a ile zwykłej fikcji. To, co tam znalazłam zdecydowanie zachęciło mnie do lektury. Historia zatonięcia Titanica jest fascynująca między innymi dzięki pytaniom, które rodzi. Czytać o niej, o jej przyczynach, szczegółach, efektach mogę w nieskończoność i nigdy mi się nie znudzi, dotąd jednak nie dotarłam do stenogramów z przesłuchań pasażerów i załogi, które miały miejsce po katastrofie. Autorka nie miała z tym problemów i czerpała z nich pełnymi garściami. I to sprawiło, że warto było sięgnąć po tę książkę, odsiać nieprawdopodobne, z lekka kiczowate dzieje podbojów miłosnych głównej bohaterki i uczestniczyć w historii, która jest nie tylko ciekawa - jest także oparta na prawdzie. A prawdziwą przeszłość można poznać tylko wówczas, gdy zajrzy się za  kulisy wielkich wydarzeń.

lady Lucy Duff-Gordon

Tess, młoda kobieta pochodząca z angielskiej prowincji, pragnie być krawcową, a musi być służącą. W pewnym momencie stawia wszystko na jedną kartę i mówi: dość! Przez przypadek dostaje się na olbrzymi okręt płynący do Ameryki jako pokojówka lady Duff-Gordon, znanej projektantki mody. Opowieść o marzeniu, które powoli staje się rzeczywistością, o biednej dziewczynie, która rozkochuje w sobie milionera, by ostatecznie dopiąć swego i bez większego wysiłku zaistnieć w świecie mody jest dla mnie tylko efektem ubocznym, wątkiem, który od czasu do czasu stanowi przerywnik między dużo ciekawszymi motywami. Już po przeczytaniu kilkunastu pierwszych stron wdzięczna byłam autorce, że szybko rozprawiła się z samą katastrofą nie podejmując się prób zaprezentowania jej przyczyn, przebiegu i skutków - byłaby to zupełnie niepotrzebna wtórność.  To, co w książce najciekawsze zaczyna się więc szybko - wraz z wejściem rozbitków na pokład "Carpathii". Papierowi bohaterowie stopniowo ożywają, stają się bardziej prawdziwi i choć dialogi oraz styl powieści nie powalają na kolana, czyta się to wszystko dobrze i nie ma się ochoty książki odłożyć, dopóki nie dotrze się do ostatniej strony.

Amerykańskie śledztwo w sprawie zatonięcia okrętu rozpoczęło się już cztery dni po tragedii. Udało się dzięki niemu zmienić przepisy dotyczące przewozu pasażerów na transatlantyckich liniowcach tak, aby podobna katastrofa nie wydarzyła się ponownie. Potępiono m.in. dążenie do pobicia rekordu prędkości, brak zabezpieczeń, sprzętu (np. lornetek dla załogi), zbyt małą ilość szalup. Najważniejsze jednak było to, iż skrytykowano i napiętnowano ludzkie zachowania, które stały się przyczyną wielu dramatów. Łodzie opuszczane na wodę z pustymi miejscami, które mogły uratować niejedno życie, dyskryminacja pasażerów trzeciej klasy, przekupywanie marynarzy, by nie zawracali po tonących, tylko jedna szalupa wracająca, by szukać żywych ludzi zamarzających w lodowatym oceanie - zarzuty się mnożyły, a obserwatorzy śledztwa, dziennikarze, czytelnicy gazet coraz głośniej wyrażali swoje oburzenie. Mało kto pokusił się o postawienie się w sytuacji tak krańcowo tragicznej i zastanowienie się nad tym, jak sam zachowałby się w obliczu tak strasznej śmierci.

zdjęcie wykonane z Carpathii

Alcott skupiła się na roli kobiet w tej historii - rozpoznajemy wśród nich postaci historyczne, przede wszystkim lady Duff-Gordon, ale także słynną Margaret Brown, "niezatapialną Molly". Dzięki dość wnikliwemu opisowi zachowań ludzkich nie tylko w trakcie katastrofy, ale także pod gradem zarzutów możemy obserwować różne postawy prezentowane przez bohaterów - powieść jest całkiem udaną próbą pokazania, jak łatwo było niektórym przedstawicielom elit otrząsnąć się z bolesnych doświadczeń. Lady Lucille tego samego dnia, w którym "Carpathia" przybiła do portu w Nowym Jorku wydała przyjęcie dla znajomych i przyjaciół opowiadając wszystkim o swoich  tragicznych przeżyciach, dramatyzując je i wybielając siebie oraz swojego męża. Nie wspomniała o tym, iż Cosmo Duff-Gordon zapłacił marynarzom znajdującym się w ich szalupie, by nie wracali po tonących. Nie uznała też za stosowne napomknąć, że w łodzi, na której się uratowała znajdowało się około 12 rozbitków, podczas gdy miejsc siedzących było w niej ponad czterdzieści. Wszystko to wyszło na jaw w trakcie śledztwa, a uwiecznione zostało w stenogramach z przesłuchań.

lady Duff-Gordon wśród uratowanych pasażerów Titanica

"Ocalone z Titanica" to nie książka historyczna, nie dokument, ale jest to całkiem zgrabna opowieść o ludziach i ich zachowaniach, o tym, jak bohaterstwo i prawdomówność może przeplatać się z cwaniactwem, kłamliwością i chęcią przetrwania "po trupach". Daje czytelnikowi mocny punkt zaczepienia do dalszych poszukiwań, do zgłębiania prawdy, a także do całkiem poważnych filozoficznych rozważań.


Wydawnictwo: Prószyński
Rok wydania: 2012
Ilość stron: 464 s.
Oprawa: miękka
ISBN: 9788378392606