Misia Godebska - królowa Paryża

Maria Godebska - Misia

"Określenie jej jako protektorki artystów, ich muzy i egerii, hojnej mecenatki, nie oddawałoby istoty rzeczy. W ciągu z górą pół wieku była ona – i będzie to może najbliższe prawdy – bojowniczką wielkiego i wiecznego sprzysiężenia przeciw małości, prostactwu i brzydocie, sprzysiężenia, które nazywamy sztuką" - tak pisał Jan Lechoń o Misi Godebskiej, kobiecie, której życie fascynuje, która mogłaby być niedoścignionym wzorem, gdyby nie trudny i często niezbyt miły charakter opisywany w wielu wspomnieniach współczesnych jej ludzi. Ciężko dojść prawdy - niektórzy wychwalali ją pod niebiosa, nie szczędzili słów opisujących jej hojność i wielkie serce, inni postrzegali ją jako kłótliwą i zachłanną skandalistkę. My możemy myśleć o niej jako o Polce, która została muzą Renoira i wielu innych wielkich malarzy, która była przyjaciółką Coco Chanel i chrzestną matką syna Picassa, która zaistniała na paryskim firmamencie przełomu wieków jako jedna z najjaśniejszych i najlepiej znanych gwiazd.

krakowski Kopernik dłuta Godebskiego

Zacznijmy od postaci jej ojca, rzeźbiarza Cypriana Godebskiego, który moim zdaniem zasługuje na to, by zawsze w polskich domach wspominano jego życie i dzieła. Wnuk legionisty i poety, syn historyka, powstańca, działacza na emigracji. Żył i pracował w Paryżu w czasie, gdy impresjonizm stawiał pierwsze kroki, dekorował pałac cara w Carskim Siole, mieszkał we Lwowie, Wiedniu, w Sankt Petersburgu, zmarł w stolicy Francji w 1909 roku. Człowiek wielu talentów - rzeźbiarz, projektant, malarz, pisarz, gospodarz salonów intelektualno - artystycznych. Dziecko takiego ojca nie mogło być kimś zwyczajnym. Niebanalnie nawet przyszło na świat.

Był rok 1872, ten sam, w którym Monet wystawił po raz pierwszy "Impresję - Wschód słońca". Życzliwy anonim doniósł żonie Godebskiego, pół-Belgijce, pół-Rosjance, córce słynnego wiolonczelisty Adriena Servais, że mąż jej, przebywający w Sankt Petersburgu, niezbyt dochowuje jej wiary i romansuje na lewo i prawo. Pani Zofia, będąca w zaawansowanej ciąży spakowała walizkę i wyruszyła niczym Furia, by poznać prawdę. Nie miało dla niej znaczenia to, że właśnie zbliżał się termin porodu, że z Belgii, w której akurat mieszkała, do piotrowej stolicy kilometrów jest, bez mała, dwa i pół tysiąca. Dojechała, ale na następny dzień zmarła w czasie porodu - można przypuszczać, że nie poznała prawdy, za którą oddała życie. Maria Zofia Olga Zenajda Godebska przyszła więc na świat pod znakiem przygody i nieszczęśliwej miłości. Stała się jednym z symboli la belle époque, rubryki towarzyskie prześcigały się w doniesieniach o jej poczynaniach, a Vogue opisywał jej najnowsze stroje.

Misia otrzymała gruntowne i nowoczesne wykształcenie, choć z ojcem i macochą nie przebywała zbyt często. Do dziesiątego roku życia była wychowywana przez babkę Belgijkę, potem dziewczynka wylądowała w klasztorze Sacré-Cœur. Ojciec zabierał ją czasem na przyjęcia do Hotelu Lambert, gdzie poznała emigracyjną śmietankę. Niepokorna nastolatka skończyła czternaście lat i postanowiła zakończyć zakonną edukację uciekając do Londynu, gdzie udzielała lekcji gry na fortepianie. Rok później wróciła do Paryża i od razu wyszła za mąż za Tadeusza Natansona, eleganckiego marzyciela, człowieka interesu, ale i wielkiego estetę, syna bankiera polskiego pochodzenia. Tadeusz był jednym z założycieli dwumiesięcznika literacko-artystycznego "La Revue blanche", do którego teksty tworzyli m.in. Paul Verlaine i Marcel Proust. Toulouse-Lautrec namalował plakat reklamujący pismo umieszczając na nim elegancką paryżankę - Misię Godebską - Natanson, którą potajemnie kochał i często malował.

Henri de Toulouse-Lautrec

Nie tylko on. Kochał się w niej prawie cały męski Paryż - musiała mieć magnetyczną osobowość. Lechoń pisał: "Każdy, kto zachował żywe wspomnienie polskiego dworu i matrony grającej mazurki tradycyjną chopinowską szkołą, gdyby dane mu było usłyszeć Misię, bawiącą się tymi klejnotami czystej muzyki, odnalazłby ze wzruszeniem w jej przestarzałym i czarującym stylu gry, w samym już sposobie zasiadania do fortepianu, czuły obraz dawnych pięknych Polek w blasku wszystkich wdzięków najświetniejszego Paryża." Stała się muzą malarzy - Renoira, Bonnarda i innych. Z portretów patrzy na nas poważnie pulchna kobieta o wysoko upiętych, pięknych, bujnych włosach i zamyślonym spojrzeniu. Renoir pisał w liście do niej: "Proszę przyjechać, obiecuję Pani, że spróbuję, aby na czwartym portrecie była Pani jeszcze piękniejsza". 

Pierre-Auguste Renoir

Nie wytrwała w małżeństwie z Natansonem - po rozwodzie w 1905 roku Tadeusz nigdy już nie zaznał radości życia, przestał interesować się działalnością artystyczną. Misia ponownie wyszła za mąż - wybrankiem został wpływowy i bogaty Alfred Edwards. Wieść niosła, że praktycznie kupił on Misię wspomagając finansowo chylące się ku upadkowi "La Revue blanche". Jego żona miała zapewnione wszelkie luksusy, łącznie z własnym statkiem, na którym Caruso śpiewał, a Ravel grał. Nazywana "pożeraczką zakochanych w niej geniuszy" spotykała się z Debussy'm, Strawińskim, Apollinaire'em. Wylansowała Diagilewa wykupując często pół widowni na jego baletach. Listów od Marcela Prousta, który uwiecznił ją na kartach "W poszukiwaniu straconego czasu", dostawała podobno tyle, że nie nadążała z ich czytaniem. 

Coco Chanel i Misia Sert

W okolicach 1917 roku wprowadziła na salony niedostępną i zimną pannicę z wielkimi ambicjami, zostając wkrótce jej najbliższą przyjaciółką. Nie minęło wiele czasu i Coco Chanel specjalnie dla Misi projektowała stroje będące potem najlepszą reklamą jej salonu. Legenda mówi, że to pani Edwards namówiła Coco na zakup XVI-wiecznej receptury perfum dającej początek imperium Chanel nr 5.

Po raz trzeci wyszła za mąż za malarza hiszpańskiego Jose Serta, notorycznego morfinistę. Nie przestała być duszą towarzystwa, bywali u niej Picasso, Dali. Była niewyobrażalnie szczodra dla artystów, ale tylko dla tych, których sztuka rozwijała się w świetle jej salonu, wszyscy znali zaborczą stronę jej charakteru. Bywała kapryśna, niestała i roztrzepana, a przy tym wytrwała, marzycielska i zdolna - wszystkich tych określeń użył Lechoń we swoim wspomnieniu o niej. Jej cięte riposty obiegały cały Paryż, stawały się słynne i przysłowiowe, podobnie jak jej dobre, przepełnione nieraz empatią serce i wierność przyjaźni. Skandalistka, wielokrotna żona i kochanka, a jednak darzyła gorącą i zabobonną wręcz miłością Czarną Madonnę Częstochowską, do której jeździła bić pokłony.

Misia Sert w 1905 roku

Misia Godebska - Natanson - Edwards - Sert żyła długo,  z czasem pozostały jej już tylko wspomnienia po bliskich, którzy zmarli lub odeszli, po hołdach odbieranych od największych ludzi epoki. Pozostała przy niej przyjaciółka, Gabrielle Chanel, która czasem znajdywała ją w aptece pragnącą wyłudzić morfinę bez recepty. Misia nie mogła przeboleć pustki i śmierci panujących wokół, utraty zainteresowania dla sztuki i piękna. Zmarła w 1950 roku. 

Henri de Toulouse-Lautrec

Pierre-Auguste Renoir

 

Pierre Bonnard

 

Henri de Toulouse-Lautrec

Jean Edouard Vuillard

Misia w przebraniu

Pierre Bonnard

Pierre-Auguste Renoir